Teamleider met een traan. Het is een dinsdagmiddag en ik ben aan het woord tijdens een wekelijkse teammeeting. Ik kijk via mijn zoomscherm naar zeven paar olijke ogen en voel hoe de woorden als dikke naaktslakken omhoog kruipen: “Ohhh jongens… stel dat we ook dit jaar geen festival hebben door corona. Dat is toch zo zo zo ontzettend ruk. Voor jullie. Voor ons. Voor bezoekers. En wat dan?” Een traan rolt over mijn wang. Nog een. Uiteindelijk belanden mijn neusvleugels in de wasstraat en zwemmen mijn lippen in een badje met zeezout. Mijn collega’s zien hun teamleider in tranen. Degene die in persoonlijkheidstesten altijd hoog scoort op positiviteit, inspireren, motiveren, enthousiasmeren. Als de meeting is afgelopen voel ik me een beetje vreemd. Moet ik me nu schamen? Een teamleider moet zich sterk houden toch? Altijd sterk zijn, niet verslappen, focus houden, oog voor resultaat. 

Ik deel het met een vriendin en zij wijst me op het boek ‘Durf te leiden – De kracht van kwetsbaarheid voor moedige leiders’ van Brené Brown. Ik had haar fameuze Ted Talk (de kracht van kwetsbaarheid) gezien dus wist van haar bestaan af en het leek me helemaal geen slecht idee om dit boek te lezen. Als trotse eigenaar van het sterrenbeeld vis – zo ongeveer het meest emotionele, sensitieve en gevoelige teken van de dierenriem – twijfelde ik destijds al enorm of ik ‘ja’ moest zeggen tegen de vraag om in de rol van teamleider te stappen. Zeker omdat er slechts één andere vrouwelijke teamleider binnen het bedrijf rondliep (die zeer stevig in haar schoenen staat) en de overige collega-teamleiders mannen waren. Door dit soort momenten komt die twijfel weer naar boven. Dat ik dingen emotioneel benader in plaats van rationeel was nooit een probleem bij familie of in de vriendenkring. Maar hoe draag je dat uit op een werkvloer? Is een traan als teamleider oké en menselijk of juist not done? Hoe ver ga je in die kwetsbaarheid waardoor je een moedige leider wordt in plaats van een matige? 

De moed in de schoenen

In het boek vat Brené interviewdata van 20 jaar onderzoek samen. Zo’n 150 leiders van over de hele wereld werden geïnterviewd over toekomstig leiderschap en de emoties en ervaringen die betekenis geven aan ons leven. Ze ontdekte dat allerlei bedrijfstakken, van kleine start-ups tot Fortune 50-bedrijven, met dezelfde vraag worstelen: ‘Hoe ontwikkelen we moediger leiders en hoe verankeren we moed en durf in onze bedrijfscultuur?’ In het boek combineert Brené de onderzoeksresultaten met persoonlijke verhalen en voorbeelden, maar ook met inzichten uit haar andere boeken die gaan over schuld, schaamte, imperfectie. Ze schrijft dat ze met het boek een schijnbaar simpel en wat egoïstisch doel heeft: ze wil alles wat ze heeft geleerd delen. “Ik wil je op basis van twintig jaar onderzoek en ervaringen met honderden organisaties een praktisch boek zonder poespas geven om een moedige leidinggevende te worden.”

Nou, en met dat alles delen, heeft ze niets gelogen. Vanaf de eerste tot de laatste pagina heb ik zonder pardon driftig gearceerd. Hele teksten werden onderstreept of kregen een kleurtje wat voor mij betekent: ‘Lees mij nog een keer!’, ‘Vergeet mij niet!’, ‘Pas mij morgen toe bij teamlid X!’, ‘Doe hier iets mee!’. Het koste me dus weinig moeite om er heel veel ideeën uit te halen. Het staat vol met waardevolle elementen. Echter, op het moment dat ik bij de laatste pagina aankom en terugblader om de rode lijn te vatten, zakt de moed (als leider in de leer) me in de schoenen. Want terwijl ik van al die heerlijke losse ingrediënten een goed gevulde pasta voor het hele team wil maken, kookt mijn pannetje een beetje over. 

Door de lijstjes de liefde niet meer voelen 

Het boek kent vier delen en dat maakt het nog een soort van overzichtelijk, maar er zijn zoveel opsommingen, strategieën – ik voel door de lijstjes de liefde niet meer. Vaak geven zulke lijstjes me houvast, maar nu worden sommige onderdelen zo uitgebreid besproken dat ik uiteindelijk niet meer weet voor welk lijstje ik nu wat ik lees; tien gedragingen en cultuurproblemen waarvan leidinggevenden aangeven dat ze in organisaties over de hele wereld in de weg staan; vier vaardigheden die staan voor moed; zes mythen van kwetsbaarheid; zestien voorbeelden van gepantserd en moedig leiderschap, een schaamte top drie, vijf empathie vaardigheden en zes empathie missers… en zo gaat het door. Brown heeft een meanderende manier van vertellen waardoor al haar wijsheden door elkaar kruipen en kronkelen en de hoeveelheid lijstjes me eerder onzeker maken dan zeker. Tips en inzichten kwam ik dus op elke pagina wel tegen, vandaar ook al die arceringen. Tijdens het lezen voelde dat inspirerend. Maar achteraf een soort van samenvattende conclusie samenstellen als handvat voor mijzelf op de werkvloer, blijkt toch lastig. 

Daarnaast gaat het in het boek over zoveel (mooie en waardevolle!) onderwerpen die hun eigen ruimte verdienen, maar waarvan ik nu het idee heb dat het bij elkaar is geduwd; empathie, kwetsbaarheid, emoties, verbinding, vertrouwen en compassie. Woorden die ik me al lang geleden eigen heb gemaakt en waar ik zonder kippenvel doorheen kan lezen, maar ik vraag me af of de directieleden en van internationaal bedrijf X hier ook echt lekker op gaan als het er zoveel tegelijkertijd zijn? 

Moedig zijn is te leren! 

Moedig als ik ben lees ik het boek nog een keer, want uiteindelijk wil ik sterker in mijn schoenen staan als het om deze aspecten van leiderschap aankomt. Gelukkig lukt het me om in ronde 2 te lezen zonder arceerstift en meer vanuit een helikopterview. Vanaf het moment dat ik me niet meer vastbijt in de lijstjes voel ik haar boodschap en die blijkt dan toch te resoneren. 

In hoofdlijnen komt het hierop neer: je wordt niet als moedig leider geboren. Moedig zijn is wel te leren, mits je bereid bent om 1: je pantser af te leggen en de gedeelde taal, instrumenten en vaardigheden oppakt die je nodig hebt om te sparren met kwetsbaarheid, 2: te leven vanuit je waarden, 3: te vertrouwen en 4: te leren om weer op te staan. Moed is dus meetbaar, leerbaar en observeerbaar. En je bent nooit uitgeleerd! Wat is dat pantser dan? Dat staat moedig leiderschap in de weg: je gedachten, emoties en gedragingen die je gebruikt om jezelf te beschermen als je niet bereid en in staat bent om met kwetsbaarheid te sparren. Volgens Brown draait goed en moedig leiderschap dus om die vier zaken. Het eerste punt, kwetsbaarheid, omvat ongeveer de helft van het boek – het is enorm complex en bevat heel veel elementen. De andere drie punten omvatten minder pagina’s maar zijn net zo interessant. 

En wat heb ik geleerd over die traan? Brown schrijft hierover: “We zijn emotionele wezens en als er iets lastigs gebeurt zit de emotie achter het stuur. Zo simpel is rekenschap geven: het is weten dat we emotioneel klem zitten en er vervolgens nieuwsgierig naar zijn. Vaak zijn we emotioneel geraakt en we hebben de vaardigheid niet geleerd die de meest veerkrachtige mensen wel bezitten: probeer kalm te worden, haal diep adem en wees nieuwsgierig naar wat er gebeurt. In plaats daarvan grijpen we vaak naar het pantser (bijv door het lint gaan, verdoven, opkroppen). De effectiefste strategie om bij je emotie te blijven en niet af te reageren is ademen. Op ons werk halen we niet vaak diep genoeg adem. Ademhalen is de sleutel tot een andere strategie om rekenschap te geven van emotie en een van de meest onderschatte superkrachten van leidinggevenden: kalmte beoefenen.” Gelukkig ben ik bezig met een Mindfulnesstraining en kan ik steeds vaker met aandacht naar mijn adem of een emotie gaan, zonder dat ze me overmeesteren en waardoor ik bewust respons geef in plaats van op de automatische piloot. En voor de keren dat het me niet lukt weet ik nu dankzij Brené dat je kwetsbaar opstellen geen zwakte is. Het is de moed om je te laten zien als je de uitkomst niet onder controle hebt. En dat is eigenlijk precies wat ik heb gedaan. 

 

Durf te leiden

Uitgeverij: Lev.

Isbn: 9789400511071

Recensie: Lotte Post